Ataşemiliterlik görevi ile Sofya’da bulunduğu günlerin Mustafa Kemal’in fikir hayatına etkileri neler olmuştur?
Sofya’da bulunduğu günlerin Mustafa Kemal’in fikir hayatına etkileri:
Mustafa Kemal, Balkanlar’ın başkenti Sofya’da Balkan tipi hayatı, Osmanlı’nın henüz buram buram koktuğu bu ülkelerdeki modernleşmeyi yakından gözleme fırsatını elde etmiştir. Mustafa Kemal, Sofya’nın yüksek çevrelerinde bulunuyor, Genelkurmay mensuplarının toplantılarına katılıyor, operaları, baloları ve çay saatlerini takip ediyordu. Sanatsal faaliyetleri yakından gözlemliyordu. Operayı ile ilk kez Sofya’da tanımıştır. Bulgar Meclisinin toplantılarına katılarak demokratik sistem hakkında gözlemlerde bulunuyordu. Bulgar parlamentosundaki görüşmeleri titizlikle inceliyordu. Hem toplumsal dayanışma hem demokratikleşme hem de sanatsal alanda yapılan faaliyetleri yakından inceleyerek geleceğe yönelik planlar yapıyordu.
Ataşemiliterlik görevinin Mustafa Kemal’in fikir hayatına etkileri:
Mustafa Kemal’e, Sofya Askerî Ataşeliği görevine ilave olarak 1914 yılı Ocak ayı başlarında, Bükreş, Belgrad ve Çetine (Karadağ) askerî ataşelikleri de verilerek sorumluluk alanı genişletildi. Birinci Dünya Savaşı öncesinde dünyada, Balkanlar’da ve Osmanlı Devleti’ndeki gelişmeleri yakından takip ederek geleceğe dönük değerlendirmelerde bulundu, hazırladığı ayrıntılı raporları İstanbul’da Genelkurmay karargahına zamanında göndererek uyarılarda bulundu. Askerî Ataşe Mustafa Kemal; Sofya’da görevinin sorumluluklarını hakkıyla yerine getirdi. Gönderdiği raporlarda onun görev ve sorumluluk anlayışındaki titizliği açıkça görülmektedir. Mustafa Kemal’in Sofya’dan gönderdiği raporlar içerik itibarıyla askerî ve stratejik değerlendirmeler olmak üzere iki genel başlık altında toplanmıştır. Askerî konuları içeren raporlarında Bulgar ordusunun personel ve silah yönünden iyileştirilmesine yönelik yapılan harcamalar anlatılırken, Balkan ülkeleri ordularına ait bilgiler de ayrıntılı olarak yer almaktadır. Stratejik değerlendirmeleri ise, 33 yaşında genç bir kurmay subayın geleceğe dönük ufkunu göstermesi açısından çok önemlidir. Olayların analizindeki geniş ve derin görüşlerini yansıtırken âdeta geleceğin olabilirliğini ortaya koymaktadır. Bu raporlarda uluslararası alandaki oyuncuların, Balkanlar’daki oyunlarını gördüğü gibi buna göre tedbirler alınması yönünde uyarılarda bulunmaktadır. Sofya’daki askerî ataşelik dönemi boyunca Balkanlar’daki siyasi gelişmeleri değerlendirirken yaklaşmakta olan dünya harbinin de gelişini sezmiş bu konuda da telkin ve uyarılarda bulunmuştur.