Mustafa Kemal’in çocukluk ve gençliğinin geçtiği ortamın sosyal ve ekonomik özellikleri
Selanik’te Türklerden başka Rumlar, Bulgarlar, Sırplar, Yahudiler ve Ermeniler de yaşamlarını sürdürmekteydi. Selanik kentinde Türkler diğer uluslara göre büyük bir çoğunluğa sahipti. Selanik, Osmanlı sınırları içerisinde sosyal, ekonomik ve kültürel açıdan gelişmiş yerleşim merkezlerinin başında gelmekteydi. Bu yönüyle Osmanlı Devleti’nin Batı’ya açılan kapısı konumundaydı. Avrupa’da oluşan yeni fikirler ve düşünceler Osmanlı topraklarında önce Selanik’e ulaşırdı. Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik akımı, Makedonya’nın sosyal yapısı gereği bu bölgede hızla yayılmaya başladı. Milliyetçilik fikrinin etkisiyle bağımsızlık yanlısı ayaklanmalar önce Makedonya’da meydana geldi. Bu durum; Osmanlı aydınları arasında tartışmaları da beraberinde getirdi. Bu ayaklanmalara son vermek ve Osmanlı Devleti’ni dağılmaktan kurtarmak için yeni fikir akımları (Osmanlıcılık, İslamcılık, Türkçülük ve Batıcılık) ortaya çıkmaya başladı.
Selanik’te sosyal, siyasal, kültürel ve ekonomik faaliyetler oldukça gelişmişti. Çok uluslu bir yapıya sahip olan Selanik’te zengin bir kültürel yaşam mevcuttu. Sosyal yapının çeşitliliği hoşgörü ortamını da beraberinde getirmişti. Bu yapılanma, Atatürk’ün demokrasiye inanan bir lider olmasına zemin hazırlamıştı. Selanik, Fransız İhtilali’nin gündeme getirdiği eşitlik, özgürlük, adalet ve insan hakları gibi kavram ve ilkelerle bunlara bağlı olarak Osmanlı Devleti’nde gerçekleşen demokratikleşme çabalarının yoğunlaştığı bir kent durumuna geldi. Osmanlı aydınları özellikle Selanik’te örgütlenerek meşrutiyet rejiminin ilan edilmesinde etkili oldular.
